پادکست پسته – قسمت بیست و نهم
همانطور که در بحث‌های قبلی اشاره شد، پسته ایران نقش مهمی در اشتغال‌زایی در بخش کشاورزی و صادرات به بیش از ۹۰ کشور جهان دارد. کشورهای اروپایی با مصرف ۹۶ درصد از پسته صادراتی ایران، رتبه اول در مصرف جهانی پسته را به خود اختصاص داده‌اند و شرکت تعاونی پسته رفسنجان در صدر صادرکنندگان پسته جهان قرار داشت. اما این پیشرفت بی‌سابقه برای برخی رقبای خارجی به ویژه پسته‌کاران آمریکایی خوشایند نبود.
برخی شایعات و تلاش‌های خارجی برای آسیب زدن به صادرات پسته ایران
با توجه به کیفیت بالای پسته ایران نسبت به پسته آمریکایی، رقبا تلاش می‌کردند از طریق برخی عوامل داخلی و افرادی که در صنعت پسته آمریکا نقش مؤثری داشتند، به اعتبار صادرات پسته ایران آسیب بزنند. یکی از نمونه‌ها، زمانی بود که یکی از کاندیداهای مجلس در سخنرانی‌های خود و بیانیه‌هایش، ادعاهایی مبنی بر غیر بهداشتی بودن پسته ایران مطرح کرد. این ادعاها به سرعت توسط رقبای خارجی به ویژه آمریکایی‌ها در اروپا و دیگر کشورها منتشر شد و زمینه‌ساز محدودیت‌های جدید در واردات پسته ایران شد.
اولین اقدام جدی در آستانه اجلاس اتحادیه پسته‌کاران آمریکا
در شهریور ۱۳۷۶، درست قبل از اجلاس اتحادیه پسته‌کاران آمریکا در رم، یک کانتینر پسته متعلق به بخش خصوصی در هلند به بهانه آلودگی به آفلاتوکسین بیش از حد توقیف و منهدم شد. این خبر به سرعت در رسانه‌های اروپایی منتشر شد و پس از آن، کشورهای هلند، فرانسه، آلمان و چند کشور دیگر تصمیم گرفتند واردات پسته ایران را به دلیل ادعای آلودگی ممنوع کنند.
واکنش سریع شرکت تعاونی پسته رفسنجان
در این شرایط بحرانی، شرکت تعاونی پسته رفسنجان که یکی از معتبرترین برندهای کشاورزی کشور بود، به سرعت واکنش نشان داد. مدیران این شرکت متوجه شدند که این اتفاق تنها محدود به یک کانتینر پسته در هلند نیست و اقدامات هماهنگ داخلی و خارجی برای آسیب رساندن به صادرات پسته ایران در حال شکل‌گیری است. در نتیجه، شرکت تعاونی نامه‌ای فوری و محرمانه در تاریخ ۸ شهریور ۱۳۷۶ به وزیر وقت کشاورزی، دکتر ایاز کلانتری، ارسال کرد و هشدار داد که اگر اقدامی فوری و هماهنگ انجام نشود، صادرات پسته ایران به اروپا به طور کامل متوقف خواهد شد.
هم‌آهنگی‌های داخلی و تشکیل جلسه فوری
در پی این هشدار، جلسه‌ای فوری با حضور وزیران بهداشت، امور خارجه، کشاورزی، بازرگانی، رئیس کل گمرک، رئیس اداره استاندارد و رئیس مرکز توسعه صادرات کشور تشکیل شد. در این جلسه، مسائل مهمی مانند کنترل دقیق آفلاتوکسین در پسته، ارتقای استانداردهای صادراتی و مدیریت افکار عمومی در برابر فضاسازی رسانه‌های اروپایی مورد بحث قرار گرفت. همچنین، وزارت امور خارجه مسئولیت پیگیری موضوع در کشورهای اروپایی را بر عهده گرفت.
ورود هیئت اتحادیه اروپا به ایران و بازدید از رفسنجان
در مهرماه ۱۳۷۶، هیئتی از کمیسیون بهداشت اتحادیه اروپا به ایران سفر کرد تا فرآیندهای برداشت، فرآوری و صادرات پسته ایران را از نزدیک مشاهده کند. این هیئت متشکل از کارشناسان مختلف از جمله دکتر پنینگ، متخصص مواد غذایی، و خانم ایورسون و آقای جانتان، از آزمایشگاه‌ها و فرآیندهای بهداشتی در تهران، کرج، کرمان و رفسنجان بازدید کردند. در این بازدیدها، متخصصان ایرانی به سوالات فنی هیئت پاسخ دادند و توضیحاتی در مورد روش‌های انبارداری و جلوگیری از آلودگی آفلاتوکسین ارائه دادند.
نتیجه بازدید هیئت اروپایی و رفع تهدید تحریم
پس از بازدیدهای تکمیلی، هیئت اتحادیه اروپا به این نتیجه رسید که پسته ایران از نظر بهداشتی هیچ مشکلی ندارد و شرایط برداشت و فرآوری آن مطابق با استانداردهای جهانی است. این گزارش باعث شد که اتحادیه اروپا تصمیم به لغو تهدید تحریم‌ها علیه پسته ایران بگیرد. در نهایت، ورود پسته ایران به بازارهای اروپایی ادامه یافت و وضعیت صادرات پسته ایران در بازارهای جهانی حفظ شد.
مشکلات جدید و افزایش هزینه‌های سادرات پسته
با این حال، اتحادیه اروپا تصمیم گرفت که سطح مجاز آفلاتوکسین در پسته را به شدت کاهش دهد و این تغییر باعث افزایش هزینه‌های سادرات پسته ایران به اروپا شد. سادرکنندگان ایرانی باید هزینه‌های اضافی برای آزمایش‌ها و تبلیغات در رسانه‌ها پرداخت می‌کردند تا ثابت کنند که پسته ایران هیچ مشکلی ندارد.
نتیجه‌گیری و اهمیت همبستگی در برابر فشارهای بین‌المللی
این اتفاقات نشان داد که در شرایط بحرانی، با همبستگی و همکاری بخش خصوصی، دولت و تولیدکنندگان می‌توان از فشارهای بین‌المللی و رقابت‌های نابرابر عبور کرد. اقدامات شرکت تعاونی پسته رفسنجان و حمایت‌های دیپلماتیک ایران باعث شد که صادرات پسته ایران به اروپا حفظ شود و ایران همچنان یکی از پیشگامان تولید و صادرات پسته در جهان باشد.
