زندگی و فعالیتهای حجتالاسلام شیخ محمد هاشمیان
پادکست پسته – قسمت دوم
در این قسمت از پادکست پسته، به بررسی زندگی و فعالیتهای حجتالاسلام شیخ محمد هاشمیان، یکی از شخصیتهای برجسته منطقه رفسنجان و صنعت پسته ایران، میپردازیم. اگر هنوز قسمت اول این پادکست را گوش نکردهاید، پیشنهاد میکنیم ابتدا آن را بشنوید تا با سرفصلهای کلی آشنا شوید.
تولد و تحصیلات اولیه
شیخ محمد هاشمیان در سال ۱۳۰۷ در رفسنجان متولد شد. پدرش، حجتالاسلام میرزا عباس هاشمیان، از علمای برجسته منطقه بود که به دلیل دانش و تقوای خود مورد احترام عموم مردم قرار داشت.
شیخ محمد تا هفتسالگی در رفسنجان زندگی میکرد، اما پس از مهاجرت پدرش، به منطقه سقریه نوغ نقل مکان کرد. در این دوران، او در مکتبخانه به یادگیری علوم قدیمی مانند نصابالصبیان، بوستان و گلستان سعدی پرداخت. همزمان با سیاستهای ضدمذهبی رضاخان، علاقه او به علوم دینی افزایش یافت و در سنین نوجوانی یک مکتبخانه تأسیس کرد و به آموزش کودکان پرداخت.
تحصیلات حوزوی در قم
در سن ۱۳-۱۴ سالگی، شیخ محمد تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم برود. با وجود اینکه پدرش مشوق او بود، در ابتدا تمایلی به معمم شدن فرزندش نداشت. با این حال، شیخ محمد پس از سه سال تحصیل نزد پدرش، در سال ۱۳۲۷ به همراه پسرعموی خود، آیتالله اکبر هاشمی رفسنجانی، راهی قم شد.
او دروس میانی و عالی حوزه را نزد اساتید بزرگی همچون آیتالله العظمی بروجردی، امام خمینی، آیتالله محقق داماد، آیتالله طباطبایی و آیتالله شاهرودی گذراند و پس از ۱۳ سال به درجه اجتهاد رسید.
فعالیتهای سیاسی و اجتماعی
همزمان با تحصیلات حوزوی، شیخ محمد در فعالیتهای سیاسی نیز مشارکت داشت. او از حامیان نهضت ملی شدن صنعت نفت بود و در واکنش به اهانت برخی افراد به آیتالله بروجردی، اعتراضات گستردهای را رهبری کرد.
بازگشت او به سقریه نوغ، به درخواست مردم و با توصیه آیتالله بروجردی انجام شد. وی با استخاره از آیتالله عراقی، تصمیم به بازگشت گرفت و بدون خداحافظی با استاد خود، شبانه راهی زادگاهش شد.
اقدامات عمرانی و فرهنگی در سقریه نوغ
پس از بازگشت به سقریه نوغ، شیخ محمد اقدامات عمرانی و فرهنگی متعددی انجام داد که شامل:
- ساخت اولین حمام عمومی (معروف به حمام آقا)
- تأسیس مدرسه و برنامهریزی برای خیابانکشی منطقه
- برقرسانی و تأسیس کارخانه برق
- احداث جاده ۵۰ کیلومتری بین رفسنجان و نوغ
مبارزه با نفوذ دربار پهلوی و اصلاحات ارضی
در سال ۱۳۴۰، غلامرضا آگاه، سرمایهدار نزدیک به دربار پهلوی، اولین چاه عمیق منطقه فردوسیه نوغ را حفر کرد که باعث تهدید قناتهای منطقه شد. شیخ محمد با حمایت مردم علیه این اقدام شکایت کرد، اما پرونده به دلیل نفوذ آگاه، سالها به نتیجه نرسید.
همچنین، در واکنش به اصلاحات ارضی شاه در سال ۱۳۴۱، که آن را توطئهای علیه کشاورزان میدانست، اعلام کرد تصاحب زمینهای دیگران از نظر شرعی حرام است. با هدایت او، کشاورزان منطقه از اجرای این طرح سر باز زدند.
نقش شیخ محمد هاشمیان در انقلاب اسلامی
در پی تصویب لایحه کاپیتولاسیون، شیخ محمد نوار سخنرانیهای امام خمینی را تکثیر و میان مردم توزیع کرد. او در مسجد جامع سقریه نوغ علیه رژیم شاه سخنرانی کرد که موجب تلاش ساواک برای دستگیریاش شد. اما او با پناه بردن به خانه یکی از کشاورزان از این خطر جان سالم به در برد.
در سال ۱۳۴۲، پس از دستگیری امام خمینی، شیخ محمد همراه با ۹۰ تن از روحانیون به تهران رفت. او یکی از کسانی بود که با جمعآوری امضا از چهار مرجع تقلید، امام را به عنوان مرجع تقلید معرفی کرد و بدین ترتیب، رژیم شاه نتوانست حکم اعدام ایشان را اجرا کند.
پس از تبعید امام خمینی به ترکیه، شیخ محمد مردم را از اخبار این تبعید مطلع کرد و دستور داد ۱۳ تومار اعتراضی تهیه و به رؤسای کشورهای مختلف ارسال شود. این اقدام به “تومار خونین” معروف شد.
در مرداد ۱۳۴۵، امام خمینی طی حکمی شیخ محمد هاشمیان را به عنوان “وکیل در توکیل” منصوب کرد. این حکم به او اختیارات گستردهای برای جمعآوری وجوهات شرعی و هزینهکرد آنها در امور عمرانی و فرهنگی داد.
جمعبندی و ادامه ماجرا پادکست پسته خندان
در این قسمت از پادکست پسته، مروری داشتیم بر زندگی و فعالیتهای شیخ محمد هاشمیان تا پیش از دهه ۵۰ شمسی. در قسمت بعدی، به نقش او در تأسیس شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان و ادامه فعالیتهایش در سالهای بعد میپردازیم.
از اینکه همراه ما بودید، سپاسگزاریم. حتماً قسمت بعدی را دنبال کنید!