پادکست پسته – قسمت پنجم
پسته یکی از ارزشمندترین محصولات کشاورزی ایران است که جایگاه ویژه‌ای در بازارهای جهانی دارد. در این مقاله، به بررسی نقش حاج شیخ محمد هاشمیان در توسعه صادرات پسته، ایجاد شرکت تعاونی پسته رفسنجان، و تأثیر او در جنبش‌های انقلابی این منطقه می‌پردازیم.
تأسیس شرکت تعاونی پسته رفسنجان
همزمان با تشکیل شرکت تعاونی پسته رفسنجان، دکتر رفیعی به عنوان نماینده مردم در مجلس شورای ملی مشغول به فعالیت بود. پس از پایان دوره نمایندگی او، دکتر تجدد جایگزین وی شد و دکتر رفیعی به عنوان مدیرعامل شرکت تعاونی پسته انتخاب شد. این شرکت نقش مهمی در ساماندهی خرید و فروش پسته و حمایت از کشاورزان ایفا کرد.
ورود به بازارهای جهانی
حاج شیخ محمد هاشمیان باور داشت که شرکت تعاونی می‌تواند از طریق عرضه پسته در داخل کشور و صادرات آن به بازارهای جهانی، منافع کشاورزان را تأمین کند. به همین دلیل، او تصمیم گرفت به‌طور مستقیم بررسی‌هایی درباره امکان صادرات پسته انجام دهد. در سال ۱۳۵۳، او به همراه آقای محسن هجری به اروپا سفر کرد و متوجه شد که پسته ایران جایگاه خاصی در بازارهای این قاره ندارد. پس از بازگشت به ایران، تلاش‌های جدی خود را برای صادرات پسته آغاز کرد و به مدیران شرکت تعاونی تذکرات متعددی در این زمینه داد.
مشکلات در مدیریت شرکت تعاونی
با وجود تلاش‌های حاج شیخ محمد، برخی از مدیران شرکت تعاونی به جای توسعه صادرات، پسته را به واسطه‌های داخلی می‌فروختند. این موضوع باعث نارضایتی او شد، اما به دلیل درگیری‌های سیاسی و فشارهای ساواک، فرصت کافی برای رسیدگی به این مشکلات نداشت. در آن زمان، اعتراضات مردمی علیه حکومت پهلوی شدت گرفته بود و حاج شیخ محمد نیز به عنوان یک روحانی مبارز در این حرکت‌ها نقش فعالی داشت.
فعالیت‌های انقلابی و سخنرانی تاریخی
همزمان با افزایش اعتراضات مردمی، حاج شیخ محمد با همکاری سایر روحانیون، از جمله حجت‌الاسلام حاج شیخ حسین هاشمیان، فعالیت‌های انقلابی خود را سازماندهی کرد. این فعالیت‌ها شامل توزیع اعلامیه‌ها، برگزاری سخنرانی‌ها و راهپیمایی‌ها علیه حکومت شاه بود.
در ۳۰ تیر ۱۳۵۷، او از مردم دعوت کرد تا در گردهمایی بزرگی در مسجد جامع رفسنجان شرکت کنند. این سخنرانی تاریخی، که به مدت دو ساعت به طول انجامید، پرده از فساد و مشکلاتی که حکومت برای مردم ایجاد کرده بود برداشت. این نوار سخنرانی به سرعت در سراسر کشور و حتی انجمن‌های اسلامی خارج از ایران منتشر شد و تأثیر گسترده‌ای گذاشت.
اولین شهید انقلاب در رفسنجان
پس از این سخنرانی، مردم رفسنجان راهپیمایی گسترده‌ای برگزار کردند و برای نخستین بار شعارهای «درود بر خمینی» و «مرگ بر حکومت پهلوی» را سر دادند. در این درگیری‌ها، نیروهای امنیتی به سوی مردم تیراندازی کردند و محمدحسین انصاری، فرزند حجت‌الاسلام انصاری، به شهادت رسید. این رویداد رفسنجان را به یکی از اولین شهرهای آزاد شده از کنترل حکومت پهلوی تبدیل کرد.
برپایی اولین نماز جمعه در رفسنجان
پیش از پیروزی انقلاب، در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، حاج شیخ محمد هاشمیان نخستین نماز جمعه را در رفسنجان اقامه کرد. پس از انقلاب، حضرت امام خمینی با صدور حکمی، او را به عنوان نماینده خود و امام جمعه رفسنجان منصوب کرد.
سرنوشت شرکت تعاونی پسته پس از انقلاب
در دوران انقلاب، بسیاری از مدیران شرکت صادرات پسته کشور را ترک کردند. دکتر رفیعی، مدیرعامل شرکت تعاونی، نیز با استفاده از کارت بازرگانی شرکت، پسته‌های موجود را صادر کرد اما ارز حاصل از آن را بازنگرداند. این اقدام موجب شد شرکت تعاونی بدهکار شده و توسط بانک مرکزی ممنوع‌المعامله شود.
پس از انقلاب، مسئولان جدید شرکت تعاونی تلاش کردند تا این مشکل را حل کنند، اما دکتر رفیعی از بازگرداندن ارز خودداری کرد. در نهایت، دادگاه حکم به فروش بخشی از اموال او داد تا بخشی از ضررهای شرکت جبران شود.
جمع‌بندی
نقش حاج شیخ محمد هاشمیان در توسعه صادرات پسته و ایجاد شرکت تعاونی پسته رفسنجان، در کنار فعالیت‌های انقلابی‌اش، نقطه عطفی در تاریخ این شهر محسوب می‌شود. او نه تنها در عرصه اقتصادی تلاش‌های گسترده‌ای کرد، بلکه با مبارزات خود علیه حکومت پهلوی، تأثیر مهمی در انقلاب اسلامی ایران داشت. تلاش‌های او باعث شد که رفسنجان به یکی از شهرهای پیشگام در انقلاب تبدیل شود و تأثیر عمیقی در روند تاریخی ایران داشته باشد.
